Yazılım Mimarisi ve Tasarımı Nedir? , bir yazılım sisteminin yapılandırılması, organizasyonu ve yönetimi ile ilgili süreçleri ifade eder. “Yazılım Mimarisi ve Tasarımı Nedir?” sorusuna, yazılım sisteminin işlevselliğini sağlamak için gerekli olan bileşenlerin tasarlanması ve birbirleriyle nasıl etkileşime gireceğinin belirlenmesi olarak yanıt verilebilir. Bu süreç, yazılımın kalitesini, ölçeklenebilirliğini, bakılabilirliğini ve sürdürülebilirliğini doğrudan etkiler.
Yazılım mimarisi, genellikle bir yazılım sisteminin genel yapısını ve bileşenler arasındaki ilişkileri belirlerken, yazılım tasarımı daha detaylı bir düzeyde bu bileşenlerin iç yapısını ve işlevselliğini tanımlar.
Yazılım Mimarisi Nedir?
Yazılım mimarisi, yazılım sisteminin yüksek seviyede organizasyonunu tanımlar ve sistemin ana bileşenlerini, bu bileşenlerin birbirleriyle nasıl etkileşime girdiğini ve birbirlerine nasıl bağlı olduklarını belirler. Mimarinin amacı, yazılımın genel yapısını tanımlayarak, yazılım geliştirme sürecinde karşılaşılabilecek zorlukları azaltmak ve yazılımın sağlam, esnek ve bakımı kolay olmasını sağlamaktır.
Yazılım Mimarisi Bileşenleri
- Modülerlik: Yazılım, bağımsız olarak geliştirilebilen ve bakımı yapılabilen küçük parçalara ayrılır.
- Katmanlı Yapı (Layered Architecture): Yazılım, farklı sorumluluklara sahip katmanlara (örneğin, veri erişimi, iş mantığı, kullanıcı arayüzü) ayrılır.
- Bileşenler ve Bağlantılar: Sistemi oluşturan bileşenler ve bu bileşenlerin nasıl birbiriyle iletişim kuracağına dair yapılar belirlenir.
- Dağıtım: Yazılım bileşenlerinin fiziksel veya sanal ortamda nasıl dağıtılacağına dair kararlar alınır.
- Performans ve Ölçeklenebilirlik: Yazılımın performansı ve yük altında nasıl çalışacağı, gerektiğinde nasıl büyütüleceği belirlenir.
Yazılım Tasarımı Nedir?
Yazılım tasarımı, yazılım mimarisinin daha detaylı bir seviyede ele alınmasıdır. Tasarım aşaması, yazılımın işlevselliğini sağlayacak bireysel modüllerin ve bileşenlerin nasıl çalışacağı, nasıl yapılandırılacağı ve birbirleriyle nasıl iletişim kuracaklarını belirler.
Yazılım Tasarımının Adımları
- İşlevsel Tasarım: Yazılımın ne yapması gerektiğini, yani kullanıcı gereksinimlerine nasıl cevap vereceğini tanımlar.
- Yapısal Tasarım: Yazılımın nasıl organize edileceği, hangi bileşenlerin olacağı ve bu bileşenlerin nasıl birbirleriyle etkileşeceği belirlenir.
- Veritabanı Tasarımı: Yazılımın verileri nasıl depolayacağı ve işleyeceği tasarlanır. Veritabanı tabloları, ilişkiler ve sorgular tasarlanır.
- Arayüz Tasarımı: Kullanıcı ile yazılım arasındaki etkileşim belirlenir. Kullanıcı arayüzü, kullanıcı deneyimi (UX) ve kullanıcı arayüzü (UI) tasarımı yapılır.
- Güvenlik Tasarımı: Yazılımın güvenliğini sağlamak için gerekli güvenlik önlemleri belirlenir (örneğin, şifreleme, kimlik doğrulama, yetkilendirme).
Yazılım Mimarisi ve Tasarımı Arasındaki Farklar
- Mimari: Yazılımın genel yapısı, bileşenlerin nasıl düzenlendiği ve bu bileşenlerin birbirleriyle nasıl iletişim kuracağı gibi büyük çaplı kararları içerir.
- Tasarım: Mimariyi daha detaylı bir şekilde ele alır ve her bir bileşenin nasıl çalışacağını, hangi algoritmaların ve veri yapılarının kullanılacağını belirler.
Yazılım Mimarisi Türleri
- Katmanlı Mimari (Layered Architecture): Yazılım, her biri farklı sorumluluklara sahip bir dizi katmandan oluşur. Her katman, yalnızca bir üst katmanla iletişim kurar ve alt katmanlarla etkileşime girmez.
- Örnek: Veri erişimi katmanı, iş mantığı katmanı, kullanıcı arayüzü katmanı.
- Mikroservis Mimarisi (Microservices Architecture): Yazılım, bağımsız olarak çalışan küçük servislerden oluşur. Her bir servis, kendi veri deposuna sahip olabilir ve farklı teknolojilerle geliştirilmiş olabilir.
- Örnek: E-ticaret uygulamasında, ödeme, kullanıcı yönetimi ve envanter yönetimi gibi her biri farklı mikroservisler tarafından yönetilir.
- Olay Tabanlı Mimari (Event-Driven Architecture): Yazılım, olaylara dayalı olarak çalışır. Bir bileşen, bir olayı tetikler ve diğer bileşenler bu olaya yanıt verir.
- Örnek: Gerçek zamanlı veri akışları ve bildirim sistemleri.
- Yönlendirilmiş Graf Tabanlı Mimari (Component-Based Architecture): Yazılım, belirli işlevleri yerine getiren bağımsız bileşenlerden oluşur. Bileşenler arasında açıkça tanımlanmış arayüzler bulunur.
- Örnek: Modüler uygulamalar, uygulama bileşenlerinin birleştirilmesiyle oluşturulmuş sistemler.
Yazılım Mimarisi ve Tasarımının Önemi
- Ölçeklenebilirlik: İyi bir mimari ve tasarım, yazılımın büyüdükçe ve daha fazla kullanıcıya hizmet verdikçe sorunsuz çalışmasını sağlar.
- Bakım Kolaylığı: İyi bir tasarım, yazılımın bakımını kolaylaştırır ve yazılımın karmaşıklığını azaltır.
- Verimlilik: İyi bir yazılım tasarımı, uygulamanın daha hızlı çalışmasını ve daha az kaynak kullanmasını sağlar.
- Esneklik ve Değişikliklere Uyum: Yazılımın mimarisi ve tasarımı, yeni özelliklerin eklenmesini veya mevcut özelliklerin değiştirilmesini kolaylaştırmalıdır.
